Ο άντρας μου μου ασκεί χρόνια βία, δεν αντέχω άλλο…

Tης Άντρης Θρασυβούλου

Η Offsite ανοίγει τον φάκελο της ενδοοικογενειακής βίας στην Κύπρο. Τα τελευταία χρόνια τα κρούσματα αυξάνονται ενώ πληθαίνουν οι οικογενειακές τραγωδίες που συγκλονίζουν την κοινή γνώμη. Από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο του 2014 ο ΣΠΑΒΟ χειρίστηκε 812 υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας, ενώ μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2015, τα κρούσματα ήταν 816.

Ο Πρώτος Λειτουργός του ΣΠΑΒΟ, Μάριος Νικολάου λύνει όλες τις απορίες μας  για το φλέγον αυτό θέμα που ταλανίζει ένα μεγάλο μέρος της κυπριακής κοινωνίας.

Ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί στην Κύπρο τη δεδομένη στιγμή σε ότι αφορά τα κρούσματα βίας στην οικογένεια;  Τα δυο τελευταία χρόνια είχαμε αρκετές οικογενειακές τραγωδίες.

Η ενδοοικογενειακή βία ανέκαθεν αποτελούσε ένα από τα πιο σοβαρά κοινωνικά προβλήματα στην Κύπρο. Το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται αύξηση στα περιστατικά οφείλεται στο ότι περισσότερα άτομα επιλέγουν να σπάσουν τη σιωπή τους, προχωρούν σε καταγγελία και αναζητούν στήριξη. Είναι γι’ αυτό το λόγο που έχει επικρατήσει η εντύπωση ότι τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας παρουσιάζουν αύξηση τα τελευταία χρόνια.

Οι ενδοοικογενειακοί φόνοι επιβεβαιώνουν με τον χειρότερο τρόπο το πόσο σοβαρές και επικίνδυνες είναι οι επιπτώσεις της ενδοοικογενειακής βίας και υποδεικνύουν με τον πλέον πειστικό τρόπο σε όλους μας πως οι επιθετικές – βίαιες συμπεριφορές δεν πρέπει να αποσιωπώνται ή να υποτιμούνται από κανέναν.

Δυστυχώς, στην Κύπρο δεν έχουμε ακόμα πετύχει μηδενική ανοχή στη βία. Για την κουλτούρα του μέσου Κύπριου, η βία είναι εντάξει, δεν θεωρείται κάτι τόσο σοβαρό. Αυτό δείχνει άγνοια για τις συνέπειες της βίας.

Ποια «γεύση» σας αφήνει αυτή η χρονιά συγκριτικά με την περασμένη σε ότι αφορά τα περιστατικά που αντιμετωπίσατε;  

 Η αναζήτηση βοήθειας από την δωρεάν γραμμή στήριξης 1440, την οποία λειτουργεί ο ΣΠΑΒΟ από το 1990, κυμάνθηκε στα ίδια περίπου επίπεδα με το 2014. Σημαντική αύξηση παρατηρήσαμε στη ζήτηση για προσωπικά ραντεβού στα οποία παρέχεται ψυχολογική – συμβουλευτική στήριξη από ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς. Σημαντική εξέλιξη σημειώνεται στον αριθμό αντρών που απευθύνονται στις υπηρεσίες του ΣΠΑΒΟ, με τον αριθμό να αυξάνεται τα τελευταία δύο χρόνια. Η αύξηση αφορά άντρες που είτε έρχονται ως θύματα (κυρίως για ψυχολογική βία από τις συζύγους ή συντρόφους τους) είτε ως τα άτομα που ασκούν βία, το αναγνωρίζουν και ζητούν βοήθεια για να ισορροπήσουν στη σχέση τους. Οι τελευταίοι συχνά έρχονται κοντά μας μετά από παραινέσεις των συζύγων ή συντρόφων τους οι οποίες ήδη στηρίζονται από εμάς.

Τα θύματα μπορούν να απευθύνονται στη γραμμή βοήθειας 1440 σωστά; Τι θα λέγατε σε ένα θύμα βίας στην οικογένεια το οποίο μπορεί να διαβάζει αυτή τη στιγμή το άρθρο και να αμφιταλαντεύεται  και να σκέφτεται εάν θα ζητήσει ή όχι βοήθεια;

Είναι σημαντικό να πούμε εξ αρχής ότι η λειτουργία της γραμμής 1440 βασίζεται στις αρχές της εχεμύθειας και της εμπιστευτικότητας. Στη γραμμή το άτομο έχει την ευκαιρία να μιλήσει, να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του και τέλος να συζητήσει τις επιλογές που έχει. Μπορούμε να πούμε πως το να μιλήσεις στη γραμμή 1440 είναι από τα λιγότερο επώδυνα πράγματα, μέσα από μια σειρά άλλων διαδικασιών, που μπορεί να κάνει ένα άτομο που βιώνει κακοποίηση. Η εμπειρία μας δείχνει πως αρκετά άτομα, που τελικά έφτασαν σε ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος, είχαν ξεκινήσει μιλώντας στη γραμμή, εξασφαλίζοντας μέσα από την επικοινωνία αρκετή πληροφόρηση, καθοδήγηση και στήριξη για τα επόμενα βήματα.

Αν ένα άτομο αντιμετωπίζει βία χρειάζεται να ρωτήσει τον εαυτό του αν το γεγονός ότι επιδεικνύει ανοχή και υπομονή το έχει βοηθήσει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Ο λόγος που το αναφέρω αυτό είναι γιατί τα περισσότερα άτομα που απευθύνονται στις Υπηρεσίες του ΣΠΑΒΟ, το κάνουν με πολλή καθυστέρηση και αφού το πρόβλημα έχει επηρεάσει πάρα πολλές πτυχές της ζωής τους(συναισθηματικά, σωματικά, οικονομικά, κοινωνικά, κλπ). Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η ταχύτητα στην αντίδραση μας, αφού αντιληφθούμε ότι μας ασκείται βία, είναι πολύ σημαντική.

Είναι αναμενόμενος και κατανοητός ο φόβος που αντιμετωπίζουν τα άτομα που δέχονται βία καθώς και το πόσο τους δυσκολεύει η ιδέα να ενεργοποιηθούν προς αντιμετώπιση ενός τόσο σοβαρού προβλήματος. Συχνά, σκεπτόμενοι τα χειρότερα επιλέγουν να μείνουν στη σιωπή όμως αυτή η επιλογή σύντομα θα αποδειχθεί ότι τους οδηγεί σε ακόμα πιο κακοποιητικές καταστάσεις. Μπορούν και πάλι να διερωτηθούν κατά πόσο η σιωπή τους έχει επηρεάσει το άτομο που ασκεί βία ώστε να σταματήσει. Η απάντηση είναι προφανής.

Ποιο είναι το συχνότερο πρόβλημα βίας που αντιμετωπίζετε στην γραμμή βοήθειας 1440;

Η πιο συχνή αναφορά είναι για άσκηση ψυχολογικής ή/και σωματικής βίας μεταξύ έγγαμων ζευγαριών τα οποία έχουν αποκτήσει παιδιά.

Από τα στατιστικά μας δείχνουν ότι ποσοστό που φτάνει το 80% των ατόμων που υφίστανται ενδοοικογενειακή βία έχουν παιδιά. Αναμενόμενη επίπτωση είναι το γεγονός ότι κατά τηντελευταία 5ετία συναντάμε συχνά περιστατικά στα οποία παιδιά ασκούν βία στους γονείς ή τα αδέλφια τους.

Το τηλεοπτικό σποτ που έχει ετοιμάσει ο ΣΠΑΒΟ για τη φετινή του εκστρατεία εξηγεί πως μπορεί να επηρεαστεί η ζωή ενός παιδιού, όταν αυτό βιώνει άμεσα τη βία ή εκτίθεται σε αυτή.

Υπάρχει συνεργασία με την αστυνομία στον χειρισμό των περιστατικών; Ή θα πρέπει το θύμα να κάνει καταγγελία χωρίς κάποια δική σας παρέμβαση;

Οι προσπάθειες του ΣΠΑΒΟ για συντονισμό και συνεργασία με την Αστυνομία είναι συνεχείς και έχει αναπτυχθεί θετικό κλίμα μεταξύ μας. Ως ΣΠΑΒΟ ενθαρρύνουμε τους πολίτες να απευθύνονται οι ίδιοι στην Αστυνομία, εξηγώντας τους τι θα μπορούσε η Αστυνομία να κάνει γι’ αυτούς. Είναι σημαντικό για τον κόσμο να γνωρίζει μέχρι που φτάνει ο ρόλος της Αστυνομίας και πως δε μπορεί από μόνη της να επιλύσει ουσιαστικά το πρόβλημα τους.

Συχνά ακούμε πολίτες να εκφράζονται με αρνητικό τρόπο για τους χειρισμούς της Αστυνομίας και αυτό θεωρούμε ότι οφείλεται στην αδυναμία των Αστυνομικών να χειριστούν τέτοια περιστατικά είτε επειδή δεν είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι είτε λόγω προσωπικών αντιλήψεων για το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας.

Υπάρχει κάποια περίπτωση θύματος ή ακόμα και θύτη για την οποία είστε πραγματικά περήφανοι στον Σύνδεσμο διότι κατάφερε με τη βοήθεια σας ν’ αλλάξει το σενάριο της ζωής του;

 Βρισκόμαστε καθημερινά σε επαφή με δεκάδες συνανθρώπους μας που εμπλέκονται σε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Υπάρχουν περιπτώσεις που οι κοινές προσπάθειες επαγγελματία και εξυπηρετούμενου φέρνουν αποτέλεσμα. Συναντάμε γυναίκες και άντρες οι οποίοι ανταποκρίνονται θετικά στη στήριξη μας και σήμερα ζουν εκτός του κύκλου της βίας.

Πρέπει να σημειώσω ότι οι περιπτώσεις αυτές δεν αποτελούν την πλειοψηφία των περιστατικών που χειρίζεται ο ΣΠΑΒΟ. Η πολυπλοκότητα των περιστατικών και το γεγονός ότι δεν υπάρχει θέληση και συνεργασία από τα περισσότερα άτομα που εμπλέκονται (συνήθως ζευγάρια) ώστε να προσπαθήσουν και δοκιμάσουν επιλογές που τους δίδονται αποτελούν τα κυριότερα εμπόδια μας για να παρέχουμε ολοκληρωμένη στήριξη.

Ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί στους χώρους φιλοξενίας θυμάτων; Υπάρχουν κάποια προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζετε και θα θέλατε τη στήριξη της Πολιτείας;

Στην Κύπρο του 2015 λειτουργούν μόνο δυο χώροι φιλοξενίας για γυναίκες και τα παιδιά τους που βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο. Συνολικά οι δύο χώροι διαθέτουν 5 δωμάτια, αριθμός πολύ μικρότερος από τις πραγματικές ανάγκες της χώρας. Αμφότεροι βρίσκονται κάτω από την ευθύνη του ΣΠΑΒΟ ο οποίος μεριμνά για την απρόσκοπτη λειτουργία τους. Δυστυχώς, τα αιτήματα για φιλοξενίας αυξάνονται την ίδια στιγμή που η διαθεσιμότητα δωματίων είναι ελάχιστη ή/και καθόλου σε κάποιες περιπτώσεις.

Το Κράτος καλύπτει μέρος των εξόδων λειτουργίας του ΣΠΑΒΟ δια μέσου των Κρατικών χορηγιών προς τις ΜΚΟ. Η στήριξη του Κράτους δεν επαρκεί και γι’ αυτό διεξάγουμε αγώνα για να εξασφαλίσουμε πόρους είτε από ιδιωτικούς φορείς είτε από Ευρωπαϊκά προγράμματα ή ακόμα και εισφορές από άτομα που μπορούν να στηρίξουν οικονομικά.

Ο ΣΠΑΒΟ έχει άμεση ανάγκη από σταθερούς χορηγούς (σε χρήματα αλλά και σε είδος) ώστε απρόσκοπτα να συνεχίσει να στηρίζει συνανθρώπους μας που το έχουν ανάγκη. Οι υπηρεσίες μας αναπτύσσονται και βελτιώνονται σταδιακά, γεγονός που φανερώνει πως ότι λαμβάνει ο ΣΠΑΒΟ από εισφορές και χορηγίες, το επιστρέφει στην κοινωνία με πολλαπλάσιο όφελος.

Σημειώνεται ότι όλες οι Υπηρεσίες μας παρέχονται δωρεάν στο κοινό ενώ είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι σε μια δύσκολη περίοδο, με μείωση εσόδων και αύξηση της ζήτησης υπηρεσιών, ο ΣΠΑΒΟ συνέχισε απρόσκοπτα να προσφέρει τις υπηρεσίες του.

Μορφές Βίας

 Σύμφωνα με την Κλινική Ψυχολόγο του ΣΠΑΒΟ, Ζωή Κινικλή  οι κυριότερες μορφές βίας είναι η ψυχολογική, η σωματική και η σεξουαλική βία. Η ψυχολογική περιλαμβάνει συμπεριφορές όπως λεκτική κακοποίηση, οικονομικό εκβιασμό ή κοινωνική απομόνωση του ατόμου. Η σωματική περιλαμβάνει οποιαδήποτε πράξη πλήττει τη σωματική ακεραιότητα του ατόμου ενώ η σεξουαλική βία αφορά τον εξαναγκασμό σε οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη χωρίς τη συνειδητή συγκατάθεση του ατόμου.

Γιατί τα θύματα αργούν να ζητήσουν βοήθεια

«Πολλές φορές παρατηρούμε πως τα θύματα δεν είναι σε θέση να ζητήσουν άμεσα βοήθεια. Αυτό μπορεί να συμβαίνει γιατί δεν αναγνωρίζουν ότι υφίστανται βία ή δεν μπορούν να αποδεχτούν το γεγονός ότι η βία προέρχεται από κοντινό τους πρόσωπο. Είναι πληγωμένα και πολλές φορές απομονώνονται και κλείνονται στον εαυτό τους. Δυσκολεύονται ή ντρέπονται να μιλήσουν για τη βία. Υπάρχει ο φόβος ότι δε θα γίνουν πιστευτά και πολλές φορές απογοητεύονται με αποτέλεσμα να επιλέγουν τη σιωπή. Επίσης υπάρχουν περιπτώσεις που τα θύματα ελπίζουν στην αλλαγή του θύτη με αποτέλεσμα να γυρίζουν πίσω στη σχέση η οποία παραμένει η ίδια και σταδιακά επιδεινώνεται. Ακόμα ένας ανασταλτικός παράγοντας για να ζητήσει βοήθεια το θύμα είναι η οικονομική εξάρτηση που έχει από το θύτη, ειδικότερα σε περιπτώσεις που υπάρχουν ανήλικα παιδιά ή απουσιάζει υποστηρικτικό περιβάλλον (συγγενείς ή φιλικά πρόσωπα)», εξηγεί η κ. Κινικλή.

Το προφίλ του θύματος και του θύτη

Ο κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός και διαμορφώνεται σύμφωνα με το περιβάλλον και τα ερεθίσματα που δέχεται. Φαίνεται να υπάρχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ των ατόμων που δέχονται βία σύμφωνα με την Κλινική Ψυχολόγο του ΣΠΑΒΟ.

Το θύμα νοιώθει την υποτίμηση από τον θύτη και αρχίζει να πιστεύει πως αξίζει αυτή τη συμπεριφορά. Το θύμα τελικά σταματά ν’ αντιδρά στην κακοποίηση, γίνεται όλο και πιο παθητικό και συγκαταβατικό, καθώς βιώνει συνεχώς καταστάσεις τις οποίες δεν μπορεί να προβλέψει ή να ελέγξει. Με τον καιρό αποδέχεται την κατάσταση και η αυτοεκτίμησή του κλονίζεται.

Όσο αφορά κάποια κοινά χαρακτηριστικά ατόμων που ασκούν βία είναι η κτητικότητα, η ζήλεια, η ανάγκη για επιβεβαίωση της εξουσίας, η μετάθεση της ευθύνης για τις πράξεις του, η υπερευαισθησία, οι εκρήξεις θυμού και η χειριστική συμπεριφορά με σκοπό να κάνει τους άλλους να νοιώθουν ενοχές.

Πρόεδρος ΣΠΑΒΟ κ. Κική Πογιατζή: Έκκληση στα ζευγάρια 

O ΣΠΑΒΟ μέσα από τα 25 χρόνια προσφοράς υπηρεσιών, έχει συνειδητοποιήσει πόσο απαραίτητο είναι για την ψυχική υγεία των παιδιών να μεγαλώνουν μέσα σε ένα υγιές και αρμονικό περιβάλλον.  Έτσι δημιούργησε το πρόγραμμα «Αγάπη χωρίς Πόνο», ένα πρόγραμμα που απευθύνεται τόσο σε άτομα που ασκούν βία όσο και σε αυτά που την δέχονται. Σύμφωνα με παγκόσμια στατιστικά ένα μεγάλο  ποσοστό των ατόμων που ασκούν βία, σε κάποιο στάδιο της παιδικής τους ηλικίας ήταν  και αυτά θύματα βίας.  Κάνουμε έκκληση στα ζευγάρια να παρακολουθήσουν το πρόγραμμα αυτό, ή και να ζητήσουν στήριξη μέσω της γραμμής 1440 ή και των προσωπικών ραντεβού. Είναι δύναμη να συνειδητοποιεί κάποιος ότι αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα, για το οποίο τις πλείστες φορές δεν είναι υπεύθυνος ο ίδιος, και να ζητά τρόπους αντιμετώπισης του. Κάντε το για την ψυχική υγεία των παιδιών σας.

 Ως Μη Κυβερνητική και Μη Κερδοσκοπική οργάνωση, ο ΣΠΑΒΟ στηρίζεται σε σημαντικό βαθμό στην βοήθεια του κόσμου (οικονομική, σε αναλώσιμα για τα καταφύγια και παροχή εθελοντικών υπηρεσιών). Όποιος ενδιαφέρεται να στηρίξει τον Σύνδεσμο με οποιοδήποτε τρόπο στο σημαντικό έργο που επιτελεί, μπορεί να επισκεφθεί την ιστοσελίδα του κάνοντας κλικ ΕΔΩ